Het hoornvlies is het heldere, koepelvormige weefsel aan de voorkant van het oog dat de pupil en iris bedekt. Door een infectie met bacteriën, virussen, schimmels of parasieten geraakt het hoornvlies ontstoken, wat dan in medische termen gekend is als keratitis". Dit gebeurt door een kleine verwonding, het te lang dragen van contactlenzen of andere niet-infectieuze ziekten. Ook enkele andere risicofactoren verhogen de kans op het ontwikkelen van keratitis. Meestal is deze oogaandoening goed te behandelen met medicatie of oogdruppels, al is chirurgie ook mogelijk indien dit alles niet helpt. Een snelle diagnose en behandeling zijn wel vereist om het verlies van het gezichtsvermogen en andere complicaties te voorkomen.
- Risicofactoren aandoening
- Oorzaken keratitis: Droge ogen, contactlenzen, trauma
- Soorten keratitis
- Symptomen: Rode, geïrriteerde, waterige of droge ogen en oogpijn
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling ontsteking van het hoornvlies
- Prognose keratitis
- Complicaties hoornvliesontsteking
- Preventie: Vroege opsporing en behandeling
Risicofactoren aandoening
Corticosteroïden als behandeling van het droge ogen syndroom verhogen het risico op keratitis en daarnaast verergeren de reeds bestaande symptomen van keratitis door corticosteroïden. Bij het regelmatig dragen van contactlenzen heeft de patiënt eveneens meer kans om keratitis te krijgen. Dit gebeurt door een slechte contactlenshygiëne of het te lang dragen van de contactlenzen. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem lopen eveneens meer kans om keratitis te ontwikkelen. Door een oogletsel is de patiënt meer kwetsbaar voor een ontsteking aan het hoornvlies. Daarnaast is het leven in warme klimaten een mogelijke risicofactor, vooral bij een regelmatige blootstelling aan plantaardige materialen in de vorm van pollen en andere irriterende stoffen.
Keratitis kent heel wat mogelijke oorzaken: droge ogen, een oogtrauma, virussen, verontreinigd water en vuile contactlenzen.
Droge ogen
Bij het droge ogen syndroom dat lange tijd onbehandeld is, ontwikkelt zich keratitis.
Oogtrauma
Soms krast een object op het hoornvliesoppervlak of dringt dit het hoornvlies binnen bij een oogtrauma. Deze vorm van keratitis is aanvankelijk nog zonder infectie maar bij een verwonding krijgen de bacteriën of schimmels toegang tot het hoornvlies door het beschadigde oppervlak waardoor infectieuze keratitis ontstaat.
Virussen
Vooral herpesvirussen (herpes simplex en herpes zoster) (dat gordelroos veroorzaakt) en het virus dat chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën) veroorzaakt, brengt keratitis tot stand.
Verontreinigd water
Chemicaliën in zwembadwater zoals irriteert de cornea en verzwakt het gevoelige oppervlakteweefsel van het hoornvlies waardoor chemische keratitis ontstaat. Deze vorm van keratitis kent een korte duurtijd van meestal slechts enkele minuten tot uren. Zwemmen met contactlenzen is bijgevolg een goed idee want op deze manier ontwikkelt de patiënt sneller keratitis. Ook bacteriën, schimmels en parasieten die in een rivier, oceaan, meer of bubbelbad leven, komen soms in de ogen terecht bij het zwemmen of baden, wat resulteert in keratitis.
Vuile contactlenzen
Bacteriën, schimmels of parasieten komen terecht op een contactlens of een contactlenshouder. Daardoor is het hoornvlies aangetast wanneer de lens in het oog terechtkomt, hetgeen resulteert in infectieuze keratitis. Vooral de microscopische parasiet Acanthamoeba leidt tot keratitis bij contactlensdragers.
Soorten keratitis
- Keratitis actinica: Hierbij ontstaat keratitis als gevolg van de blootstelling en inwerking van ultraviolet licht.
- Keratitis dendritica: Het herpesvirus (herpes hominis type 1) veroorzaakt boomvormig vertakte verzweringen (medische term is "ulceraties") in het hoornvlies.
- Keratitis diffusa: Diffuus is de medische term voor ver verspreid. Hierbij strekt de hoornvliesontsteking zich uit over het ganse hoornvlies, ook in de diepere lagen. Tuberculose, scrofulose, syfilis of het herpesvirus veroorzaken deze hoornvliesontsteking, die ook gekend is als keratitis interstitialis, keratitis parenchymatosa of keratitis profunda.
- Keratitis neuroparalytica: Wanneer de patiënt lijdt aan dit ernstig type keratitis, heeft de patiënt een letsel aan de nervus trigeminus, de drielingszenuw.
- Keratitis punctata: Bij keratitis punctata wat slechts oppervlakkig is, vormen zich grijze stipjes op het hoornvlies.
- Keratitis ulcerosa: Dit is een etterende keratitis waarbij de patiënt een zweer in het hoornvlies ontwikkelt. Deze hoornvliesaandoening is in medische termen gekend als ulcus corneae.
Rode ogen bij conjunctivitis / Bron: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
Symptomen: Rode, geïrriteerde, waterige of droge ogen en oogpijn
Bij een trauma of ooginfectie is meestal één oog getroffen. Bij andere oorzaken zijn beide ogen veelal aangetast. De ernst van de symptomen variëren sterk. De patiënt heeft oogpijn, een rood oog, en hij heeft tranende ogen of er komt pus uit de ogen (oogafscheiding). Ernstig droge ogen zijn ook een mogelijk symptoom. Ook heeft hij het gevoel dat er iets in zijn oog zit. Daarnaast heeft hij problemen met het openen van het ooglid als gevolg van pijn of irritatie. Fotofobie, de medische term voor overgevoeligheid voor licht, is ook mogelijk. Een verminderde gezichtsscherpte en een daardoor een slechter gezichtsvermogen treden eveneens op. Sommige patiënten lijden aan frontale hoofdpijn (pijn aan het voorhoofdsgebied).
Diagnose en onderzoeken
Oogheelkundig onderzoek
De oogarts voert een uitgebreid oogonderzoek via oftalmoscopie (spleetlamponderzoek) uit. Hij test eveneens de gezichtsscherpte van de patiënt. Ook onderzoekt hij de pupilreactie met een penlampje. Deze onderzoeken verlopen en snel en pijnloos.
Diagnostisch onderzoek
De oogarts neemt mogelijk een monster van tranen of een aantal cellen van het hoornvlies af. Deze stuurt hij naar het laboratorium voor verder onderzoek zodat hij een idee krijgt over de oorzaak van keratitis, hetgeen nuttig is voor het opstellen van een behandelplan. Wanneer de patiënt lijdt aan het droge ogen syndroom, voert de arts een Schirmer-test uit om de traanproductie te controleren.
Differentiële diagnose
Keratitis lijkt op volgende aandoeningen: corneaslijtage, het droge ogen syndroom, hypoxische of giftige cornea irritatie, een vreemd lichaam in de cornea en een zweer van Mooren.
Behandeling ontsteking van het hoornvlies
Zelfzorg
Keratitis door contactlenzen behoeft geen behandeling. Maar een ooglapje in combinatie met pijnstillers bij tranende ogen en pijn, verlichten de symptomen.
Professionele medische zorg
De arts kijkt naar de oorzaak van de keratitis en bekijkt dan welke behandeling hiervoor effectief is. Kunsttranen, oogdruppels of oogzalven helpen bij droge ogen. Bij lichte bacteriële keratitis krijgt de patiënt antibacteriële oogdruppels of orale antibiotica, afhankelijk van de ernst van de hoornvliesontsteking. Voor fungale keratitis zijn antifungale oogdruppels en orale antifungale medicijnen beschikbaar. Ook voor virale keratitis krijgt de patiënt antivirale oogdruppels en orale antivirale geneesmiddelen. Soms komt een virale keratitis wel terug. Acanthamoeba keratitis behoeft antibiotische oogdruppels, al is de behandeling soms moeilijk omdat de parasiet resistent is tegen antibiotica. Bij oogdruppels hanteert de patiënt correcte oogdruppelrichtlijnen. In het geval de medicatie of tips niet werken, is een hoornvliestransplantatie vereist.
Prognose keratitis
Bij de meeste patiënten met een tijdige diagnose en behandeling is de prognose zeer goed. Een vroege behandeling van parasitaire en fungale keratitis is zeker essentieel om het verlies van het gezichtsvermogen te voorkomen. De behandeling werkt wel niet bij iedereen even goed waardoor de infectie soms aanwezig blijft. Indien het gezichtsvermogen erg is aangetast, is een hoornvliestransplantatie nodig.
Complicaties hoornvliesontsteking
Mogelijke complicaties van keratitis omvatten corneaoedeem (hoornvlieszwelling en littekens, een chronische of recidiverende virale infecties van het hoornvlies, een chronische ontsteking van het hoornvlies, een tijdelijke of blijvende vermindering van het gezichtsvermogen, open zweren op het hoornvlies (cornea ulcera) en tot slot ook blindheid.
Preventie: Vroege opsporing en behandeling
Contactlenzen correct gebruiken, reinigen en desinfecteren voorkomt keratitis. Bij keratitis die veroorzaakt is door het herpesvirus, raakt de patiënt de ogen, oogleden of de huid rond de ogen niet aan als hij een koortslip of pijnlijke blaren heeft. Corticosteroïde oogdruppels gebruikt de patiënt verder enkel na uitdrukkelijke toestemming en op voorschrift van de oogarts daar deze het risico op virale keratitis verhogen wanneer zich een virale infectie voordoet. De patiënt draagt tot slot een veilige zonnebril om oogletsel te voorkomen.
Lees verder
- Fungale keratitis: Hoornvliesontsteking door schimmels
- Hoornvlies: Aandoeningen en problemen met cornea in oog
- Ontsteking: Natuurlijke reactie van lichaam op irritatie
